01. Địa điểm: Nút giao giữa đường Trần Khát Chân, Đại Cồ Việt và phố Huế.
02. Tên gọi khác: Cửa ô Yên Ninh, cửa ô Yên Thọ, cửa ô Thịnh Yên, cửa ô Thịnh An, Porte de Hué.
03. Tọa độ:
Vĩ độ Bắc:
21°00'31.9"
Kinh độ Đông:
105°51'05.1"
04. Phường: Phố Huế
05. Quận: Hai Bà Trưng
06. Thành Phố/Tỉnh: Hà Nội
07. Quốc gia: Việt Nam
08. Hiện trạng: Không còn
09. Ảnh
10. Tổng quan:
Ô Cầu Dền còn có tên gọi khác là ô Yên Ninh, ô Yên Thọ, ô Thịnh Yên, ô Thịnh An và Porte de Hué. Vị trí hiện nay được xác định là cửa ô Cầu Dền tại nút giao giữa đường Trần Khát Chân với đường Đại Cồ Việt và Phố Huế thuộc phường Phố Huế, quận Hai Bà Trưng, TP. Hà Nội. Phía Đông cách cửa ô Đống Mác khoảng 1km và cách cửa ô Kim Hoa khoảng 1km về phía Tây.
Trong sử sách, ô Cầu Dền được nhắc tới khá nhiều. Trong sách “Đại Việt sử lược”, ô Cầu Dền là một cửa ngõ của kinh thành Thăng Long, xuất hiện từ thế kỷ 11 - 12 thời Lý. Dưới triều Nguyễn, ô Cầu Dền là cửa ô chính quan trọng nhất trên đường thiên lý. Theo Lê Quang Định (2005: 178) ghi chép trong cuốn Hoàng Việt Nhất Thống Dư Địa Chí: "Cổng này mới xây bằng gạch, phía bắc cống này có con đường quan cũ đi 1.369 tầm 2 thước, qua cầu Thịnh Liệt tục gọi là cầu Sét, đến đầu địa giới phủ Hoài Đức rồi thẳng đến cửa ô Cầu Dền”. Theo ghi chép của nhà sử học Ngô Sĩ Liên và các sử thần nhà Lê trong Đại Việt sử ký Toàn thư: "Tháng 2, họ Mạc thấy quan quân mỗi ngày một mạnh, liền bàn định kế đánh giữ. Hạ lệnh cho quân dân các huyện trong bốn trấn đắp thêm ba lớp lũy ngoài thành Đại La ở Thăng Long, bắt đầu từ phường Nhật Chiều vượt qua Hồ Tây, qua cầu Dừa đến cầu Dền suốt đến Thanh Trì, giáp phía tây bắc sông Nhị Hà, cao hơn thành Thăng Long đến vài trượng, rộng 25 trượng, đào 3 lớp hào, đều trồng tre, dài tới mấy mười dăm để bọc lấy phía ngoài thành."; "bọn Bùi Văn Khuê, Trần Bách Niên đem quân bốn vệ giữ cửa Cầu Dừa, qua cửa Cầu Muống đến thẳng cửa Cầu Dền, chia đinh thứ, ngày đêm đóng cửa cố thủ trong thành Đại La để chống giữ”.
Trịnh Tùng khi ra Thăng Long diệt Mạc năm 1592 đã tiến qua cửa ô này. Trong cuốn “Histoire du royaume du Tonquin" của mình, A. de Rhodes gọi Cầu Dền là “một cây cầu nổi tiếng cách Kinh thành không xa” (Nguyễn Thừa Hỷ 2010: 68).
11. Tài liệu tham khảo:
- Nguyễn Thừa Hỷ (2010), Kinh tế - xã hội đô thị Thăng Long - Hà Nội thế kỷ XVII-XVIII-XIX, Nxb. Hà Nội, Hà Nội, tr. 66.
- Ngô Sĩ Liên và các sử thần nhà Lê (1993), Đại Việt sử ký Toàn thư, Bản kỷ toàn tư, Quyển VI - Kỷ nhà Trần, Tập II, Nxb. Khoa học Xã Hội, Hà Nội, tr. 94.
- Lê Quang Định (2005), Hoàng Việt Nhất Thống Dư Địa Chí, Quyền IV, Nxb. Thuận Hóa, Trung tâm Văn hóa Ngôn ngữ Đông Tây, Thừa Thiên Huế, tr. 178.
Ngày lập phiếu: 21/09/2024
Người lập phiếu
Lê Văn PhúcChuyên gia giám định
TS Nguyễn Hữu Mạnh